جرم افترا

شخصیت افراد همیشه از نظر قانون و اخلاق محترم و گرامی شمرده شده و به عنوان حقوق اساسی هر شخص به شمار میرود و قانون نیز توجه و اهتمام به آن را در چارچوب الزامات و یک تکلیف قانونی بیان کرده بدیهی است که تمامی عموم جامعه باید در مسیر قانون حرکت کنند و حقوق همنوعان خود را رعایت بنمایند . 
افترا نیز در زمره جرایمی قرار می گیرد که شخصیت و تمامیت معنوی اشخاص را هدف قرار میدهد و باعث تحقیر و سخیف شدن طرف مخاطب  میشود 

و اما چند پرسش اصلی:
۱-تعریف و مفهوم جرم افترا از منظر قانون چیست؟
۲-چه شرایطی برای تحقق جرم افترا لازم میباشد؟
۳-انواع جرم افترا کدامند؟

تعریف جرم افترا:

می توان معنی افترا را تهمت و بهتان زدن به شخصی دانست که در واقع شخص واجد موضوع تهمت نیست 
مثال فرض کنید شخصی به دیگری به دروغ می گوید تو دزدی یا تو مرتکب کلاهبرداری شده ای در این مثال شخص به دیگری تهمت ناروا و خلاف واقع زده است  
ماده قانونی و مجازات جرم افترای قولی از نظر قانون طبق ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی کتاب پنجم تعزیرات ۱۳۷۵ که عنوان می دارد 
هر کس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جرائد یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری را‌ صریحاً نسبت دهد یا آن‌ها را منتشر نماید که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می‌شود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت نماید جز در مواردی که ‌موجب حد است به جزای نقدی درجه شش محکوم خواهد شد. 

تبصره - در مواردی که نشر آن امر اشاعه فحشا محسوب گردد هر چند بتواند صحت اسناد را ثابت نماید مرتکب به مجازات مذکور محکوم خواهد‌ شد.

مجازات جرم افترا ماده ۶۹۷ تا قبل از تصویب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب ۱۳۹۹ تا یک سال حبس و ۷۴ ضربه شلاق تعزیری بود. 
با تصویب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مجازات این جرم به جزای نقدی درجه شش تغییر و تبدیل یافت که مجازات جزای نقدی طبق ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی در قانون برابر است با بیش از ۶۰ میلیون ریال تا ۲۴۰ میلیون ریال

 نحوه ارتکاب جرم افترا و شرایط لازم برای تحقق این جرم

از منظر قانون به دو نوع افتراء قولی و افترای عملی تقسیم می شود.
- جرم افترای قولی:
جرم افترای قولی به لفظ یا گفتار یا به وسیله حتی یک مرتبه صحبت در یک مجمع عمومی یا انتشار حتی یک ورقه افترا آمیز علیه شخص حقیقی محقق میشود 
با توجه به درج عبارت:(( به وسیله دیگر)) در متن ماده ۶۹۷ می‌توان به این نتیجه رسید که جرم افترا به وسیله ارسال یک پیامک به وسیله اینترنت یا کشیدن نقاشی یا کاریکاتور نیز محقق می شود در مورد جرم افترا از طریق رایانه و فضای مجازی در مطلب دیگر توضیح خواهم داد.
برای تحقق جرم افترای قولی وجود سه شرط ضروری می باشد:
1- انتساب جرم به دیگری
2- صراحت انتساب 
3- عدم توانایی در ثابت کردن جرم انتسابی توسط مفتری( افترا زننده)

انتساب جرم به دیگری 

عمل یا رفتاری که شخص به دیگری نسبت می دهد می بایست در زمان افترا جرم باشد با این توضیح که در لحظه ای که شخص امر یا رفتاری را به دیگری نسبت می دهد بایستی آن رفتار  توسط قانونگذار جرم شناخته شده و برای آن مجازات تعیین شده باشد به طور مثال اگر شخصی به دیگری بگوید دروغگو یا شیطان صفت چون در قانون چنین عملی جرم نمی باشد پس محکوم کردن این شخص به جرم افترا غیر ممکن است مگر اینکه رفتار وی را از جهات توهین مستوجب مجازات بدانیم

به عنوان ذکر نکات کلیدی می توان افزود که :

1- مخاطب جرم افترا همانند جرم توهین تنها اشخاص حقیقی می باشند 
2-جرمی که به شخص نسبت داده می شود می بایست توسط وی فرضا   قابلیت ارتکاب داشته باشد به طور مثال اگر به شخصی که کافر است  جرم شراب خواری و مصرف مسکر  منتسب شود به لحاظ اینکه مصرف مسکر توسط چنین شخصی جرم نمی باشد لذا نمی توان مرتکب را به جرم افترا محکوم نمود یا در مثال دیگر اگر به شخصی که کارمند دولت نیست عنوان اختلاس نسبت و افترا زده شود این شخص را نمی توان به جرم افترا محکوم کرد چون موضوع جرم اختلاس تنها شامل کارمندان دولت می شود حتی اگر افترازننده به موضوع جاهل بوده باشد نیز در تحقق جرم تاثیری ندارد

2-صراحت انتساب

کلی گویی و استفاده از واژه های بدون تعیین مصداق سبب تحقق جرم افترا نمی شود مثل اینکه شخصی بگوید تو جانی هستی یا تو خلافکاری در این حالت نمی توان شخص را به جرم افترا محکوم کرد در واقع لازمه تحقق صراحت در بیان است به نحوی که جرم صراحتاً بیان شده یا به طور ضمنی از رفتاری که به دیگری نسبت داده می شود جرم و معنای قانونی آن استنباط شود تا بتوان افترا زننده را به مجازاتجرم افترا محکوم کرد

 3-عدم توانایی مفتری در اثبات آن چه نسبت داده است 

اگر فردی بتواند این موضوع را اثبات نماید آنچه به دیگری نسبت داده صحت داشته و دروغ و خلاف واقع نبوده است و در ثانی انتشار و افشای اطلاعات به منظور نفع عمومی بوده است مطلقاً چنین شخصی را نمی توانیم مفتری دانست در   نقطه مقابل  ثابت نکردن جرم توسط افترا زننده با وجود سایر شرایط امکان محکوم شدن شخص را به جرم افترا افزایش میدهد

اکنون به بررسی جرم افترای عملی می‌پردازیم 

شاید تا به حال واژه اعاده حیثیت را شنیده باشید اعاده حیثیت در واقع  همان افترای عملی میباشد یعنی شخصی که علیه دیگری اقدام به طرح دعوا و شکایت کیفری نموده است  و قادر به اثبات جرم انتسابی نمیباشد در اینجا متهم پس از اینکه رایی قطعی مبنی بر برائت یا قرار منع تعقیب دریافت نمود 
می‌تواند علیه شخص اقدام به طرح شکایت افترای عملی نماید و به دنبال اعاده حیثیت از دست رفته و تضییع شده خویش باشد توجه داشته باشید نکته  کلیدی وجود دارد این که انتساب خلاف واقع اتهام به شخص باید توسط شاکی برای دادگاه اثبات گردد و الا شکایت شما به سادگی رد میشود
عموم تصور می‌کنند اگر علیه شخصی شکایت کیفری صورت پذیرد و شخص نتواند جرم را اثبات نماید قطعاً در صورت شکایت کیفری به جرم افترای عملی محکوم خواهند شد باید این توضیح را داد که  طرح این فرضیه از منظر  حقوقی و با توجه به اصول مسلم قانون اساسی کاملا مردود و غیر مسموع می باشد چرا که حق طرح شکایت و تظلم خواهی به عنوان یک حق اساسی و طبیعی هر شخص در قانون یاد شده و به صرف رد شدن شکایت شخص نمی توان وی را به جرم افترا عملی  محکوم نمود

در ماده ۶۹۹ قانون مجازات کتاب پنجم تعزیرات ۱۳۷۵ تعریف شرایط و مجازات این جرم  بیان شده اما به عنوان بیان چند نکته می‌توان چنین گفت که:
1- رفتار فیزیکی جرم افترای عملی 3 فعل مثبت- گذاردن - مخفی کردن و متعلق به غیر قلمداد نمودن است با این توضیح که شخصی به قصد متهم کردن شخص حقیقی دیگر آلات و ادوات یا اشیا موضوع جرمی یا هر چیزی دیگری که اگر در تصرف شخصی یافت شود باعث توجه اتهام به وی میشود را در مکان هایی که متعلق یا در تصرف  شخص است مخفی کند یا قرار می دهد یا  متعلق به او قلمداد کند و فقط در اثر این رفتار شخص تحت تعقیب قضایی قرار گیرد ولی بعدا در مورد وی قرار منع تعقیب یا حکم برائت صادر و قطعی شود در  این حالت می توانیم بگوییم شخص مرتکب جرم افترای عملی شده است
مجازات مرتکب در جرم افترای عملی ۳ ماه تا یک و نیم سال حبس وتا۷4 ضربه شلاق تعزیری میباشد
 

2- ماهیت اشیا ادوات و آلات جرم باید مجرمانه باشد به نحوی که فرد در معرض اتهام و تعقیب قرار گیرد بنابراین صرف قرار دادن یک چاقو در خودروی شخصی باعث تعقیب  نمی شود
طرح شکایت افترای عملی و اعاده حیثیت در رویه قضایی بیشتر در مواردی مطرح می شود که شخص در شکایتی کیفری که مطرح نموده قادر به اثبات اتهام علیه شخص    نمی باشد نهایتا پس از رسیدگی   رای به ضرر شاکی و به نفع متهم صادر میشود در این حالت اولین    اقدامی که به ذهن خطور می کند طرح شکایت افترای عملی است اما چنان که پیشتر گفتیم قصد افتراء و در واقع انتساب خلاف واقع اتهام باید برای دادگاه توسط شاکی اثبات شود که این مورد تا حدودی سخت و پیچیده می باشد و حتما باید از وکیل مجرب در امر کیفری بهره مند شوید.

افترا جرمی غیر قابل گذشت یا قابل گذشت؟

افترا قولی و افترای عملی هردو قابل گذشت میباشد و هر دو جرم از جرایم عمدی بوده با این توضیح که جرم افترای عملی جرمی مطلق و به صرف انجام رفتار واقع می شود لیکن جرم افترای عملی مقید به نتیجه بوده و نتیجه حاصله یعنی متهم کردن دیگری و شروع به تعقیب یک شرط لازمه و اساسی می باشد